Schuldgevoel is een buitengewoon veelvoorkomende vorm van emotionele pijn. Het wordt veroorzaakt door de overtuiging dat we iets verkeerd hebben gedaan of een ander schade hebben berokkend. Het lukt ons allemaal wel eens niet om in overeenstemming met onze eigen maatstaven te leven, en iedereen kan zich wel eens zo gedragen, per ongeluk of niet, dat een ander zich geërgerd, beledigd of gekwetst voelt. Hoe algemeen komen schuldgevoelens voor?

Onderzoekers schatten dat mensen ruwweg twee uur per dag een milde vorm van schuldgevoel ervaren, vijf uur per week een gematigde vorm en drieënhalf uur per maand een ernstige vorm. In sommige gevallen blijven schuldgevoelens jarenlang bestaan en soms zelfs tientallen jaren.

Het is niet zo dat we door schuldgevoel nergens meer toe komen, want we ervaren het meestal maar gedurende korte perioden. De voornaamste functie van schuldgevoel is dan ook het signaleren dat we iets hebben gedaan of op het punt staan iets te doen wat tegen onze persoonlijke maatstaven indruist (bijvoorbeeld wanneer we smokkelen met ons dieet, iets kopen wat niet in onze begroting past, of gamen in plaats van werken) of direct of indirect schade toebrengt aan een ander. We reageren op dit signaal door ons plan of onze daad opnieuw te beoordelen of door onze verontschuldigingen aan te bieden bij de persoon die we schade hebben toegebracht en het zo goed mogelijk weer goed te maken, waarna ons schuldgevoel meestal snel weer verdwijnt.

Hoe onplezierig schuldgevoel ook is, het heeft een cruciale functie bij de instandhouding van onze individuele gedragsmaatstaven en bij de bescherming van onze persoonlijke relaties, familiebanden en relatie met de gemeenschap. Wanneer onze partner midden in een verhitte discussie in tranen uitbarst, bewerkstelligt schuldgevoel dat we niet meer zo nodig gelijk moeten hebben en hem of haar tegemoetkomen. Wanneer we het op ons werk heel erg druk hebben en gestrest zijn en plotseling beseffen dat we de verjaardag van onze moeder zijn vergeten, worden we door schuldgevoelens overspoeld, en dat blijft net zo lang doorzeuren tot we alles uit onze handen laten vallen en haar een uitermate verontschuldigende e-mail sturen of een dito telefoontje plegen. En wanneer een vriend(in) ontdekt dat we iets hebben doorverteld wat hij of zij ons in vertrouwen heeft verteld, zet schuldgevoel ons ertoe aan om ons oprecht bij hem of haar te verontschuldigen, te zeggen dat we het nooit meer zullen doen en ter compensatie een etentje aan te bieden.

Schuldgevoel doet zó veel om onze dierbaarste relaties te beschermen, dat het bijna een standbeeld verdient. Maar voordat we de metselspecie tevoorschijn halen, moeten we wel bedenken dat niet alles wat schuldgevoel doet ook psychisch heilzaam is.

In bovenstaande voorbeelden was de schade die we een ander toebrachten nogal onschuldig en onze pogingen ons te verontschuldigen voor onze fouten of ze goed te maken succesvol. Ons schuldgevoel was dan ook meteen weg of in elk geval een stuk minder. Wanneer we er niet in slagen ons in overeenstemming met onze eigen maatstaven te gedragen, is het meestal voldoende om onze fouten goed te maken en ons gedrag te veranderen om ons schuldgevoel voor een groot deel of zelfs helemaal te laten verdwijnen.

Maar er zijn perioden waarin onze schuldgevoelens langer aanhouden dan ons lief is en als het ware bezit nemen van onze geest. Hoewel schuldgevoel in kleine doses heroïsch kan zijn, wordt het in grotere doses een psychische schurk die zowel onze gemoedsrust als onze dierbaarste relaties vergiftigt. En wanneer de gifstoffen van ongezond schuldgevoel eenmaal in ons systeem circuleren, zijn ze er niet gemakkelijk weer uit te krijgen.

Het antwoord op deze vraag komt uit Eerste Hulp Bij Emoties van Guy Winch: de onmisbare verbandtrommel voor je geest. Want als het gaat om emotionele blessures, staan we nog vaak met lege handen. En dat terwijl we net zo vaak psychische als lichamelijke blauwe plekken oplopen.

In Eerste Hulp Bij Emoties legt Winch, aan de hand van psychologische inzichten en voorbeelden uit zijn praktijk, uit hoe emotionele wonden tot stand komen en hoe je ze tijdig kunt herkennen. En het belangrijkste: hij biedt de praktische stappen die je moet nemen om deze onvermijdelijke psychische blessures te verhelpen.

Raadpleeg Eerste Hulp Bij Emoties in geval van:

schuldgevoel, faalangst, afwijzing, piekeren, eenzaamheid, verlies en onzekerheid.

Nog meer lezen uit Eerste Hulp Bij Emoties? Ontdek:

* Waarom het zelfs pijn doet als we worden afgewezen door de Ku Klux Klan

* Wat de 6 stappen voor een succesvolle verontschuldiging zijn

* Waarom we juist niet tegen onszelf moeten zeggen dat we adembenemend mooi zijn