Door: Jeroen Pen

Als een kind de diagnose dyslexie krijgt, zien ouders dat meestal als een probleem. Onterecht, blijkt uit het boek Dyslexie als kans, van neurowetenschappers Brock Eide en Fernette Eide. Vooral de juiste aanpak van docenten kan het verschil maken.

Langzaam, schoksgewijs, wordt de term neurodiversiteit steeds bekender. Het idee dat er niet zoiets bestaat als 'een standaard brein' is een welkom tegenwicht aan de status quo, waarin afwijkingen in de hersenen nog steeds als mankement worden gezien, vaak met ziektebeeld en al. Van jongs af aan worden verschillen in gedrag, ontwikkeling en schoolprestaties uitgelegd en benaderd als tekortkoming. Het gevolg: wie op de basisschool niet in het malletje past, bouwt een negatief zelfbeeld op, dat zich op latere leeftijd moeilijk laat corrigeren. Dat is niet alleen vervelend maar vooral onnodig. Tegenover deze gebreken staan namelijk vaak gaves, die weliswaar niet zo een-twee-drie leiden tot hogere cito-scores, maar later in het leven zowel in het beroepsbestaan als privé van onschatbare waarde zijn.

Neem dyslexie. Zeker in de schoolbanken lijkt deze diagnose een garantie voor tegenspoed. Maar wist je dat dyslectische mensen een voortreffelijk ruimtelijk inzicht hebben, verbanden leggen die anderen over het hoofd zien, goede narratieve denkers zijn, over een sterk probleemoplossend vermogen beschikken en supercreatief zijn? Zo beschouwd gun je iedere manager een dyslectica of dyslecticus in het team.

Helaas ervaren mensen de diagnose zelf vaak als minder feestelijk. Relatief vaak worstelen ze met een laag zelfbeeld en depressie. De strijd om zelfvertrouwen vindt plaats tussen de kleuterschool en het begin van de middelbare. Hoe vertekend ook, ons zelfbeeld staat daarna grotendeels vast.

Gelukkig kan het ook anders. Met de juiste ondersteuning kan een valse start worden voorkomen.

Een sleutelrol is daarbij weggelegd voor de leraar op de basisschool. Belangrijk is: wees scheutig met complimenten, ontdek wat een kind interessant vindt (en graag doet), erken deze kwaliteiten en stimuleer proactief de ontplooiing ervan. Blijkt een uitdaging te groot? Dat kan voor veel stress zorgen. Wanneer een kind als een berg tegen iets opziet, probeer er dan een heuvellandschap van te maken. Knip de uitdaging op tot kleinere, haalbare partjes.

Hoe je dyslectische leerlingen kunt helpen

•In de eerste schooljaren is het net zo belangrijk voor dyslectische kinderen om een positief zelfbeeld te ontwikkelen als om elementaire lees- en schrijfvaardigen onder de knie te krijgen.

•Een gezond zelfbeeld kan worden ontwikkeld door de juiste combinatie van interne en externe ondersteuning.

•Interne ondersteuning omvat: 1) het zelfvertrouwen dat ontstaat als je je op je sterke punten richt en die uitbouwt, 2) een optimistische kijk en een vast vertrouwen in de toekomst en 3) kennis van hoe het eigen brein werkt, van wat er zo uniek en speciaal aan is.

•Externe ondersteuning omvat de begeleiding die gegeven wordt door ouders, leraren en de juiste schoolomgeving.

•De juiste onderwijsomgeving moet voor ieder afzonderlijk kind worden vastgesteld. Een goede omgeving biedt uitdagingen die haalbaar zijn. Maak deze uitdagingen stapsgewijs zwaarder.

•Geef complimenten. Maak aan het kind duidelijk dat zijn unieke talenten worden gezien en gewaardeerd.

•Combineer hulp bij de zwakke gebieden van een kind met interessant en prikkelend werk op de sterke gebieden. Zo voorkom je dat hij de moed verliest.

•De respons van het kind is doorgaans de beste indicator of de juiste balans aanwezig is en of er sprake is van de juiste educatieve omgeving.

•Let goed op stresssignalen. Het brein ziet de stressrespons hetzelfde als iedere andere ‘vaardigheid’. Hoe vaker een ‘vaardigheid’ wordt beoefend, hoe sterker en hardnekkiger ze wordt. Kinderen met duidelijke tekenen van stress verdienen op school dus intensieve aandacht en begeleiding. Zo kun je voorkomen dat stress een gewoonte wordt.